تاریخ وزنه ای است سنگین بر دوش انسان . تاریخ است که مسیر حال را رقم می زند و حال ، آن هنگام که جزئی از تاریخ شود آینده ای را رقم خواهد زد که باز روزی ، حال خواهد شد . تاریخ است که شیوه ی زندگی آدمها را تعیین می کند . عصیانگر محکوم است . از دید پیشینیان ، از دید امروزیان و از دید آنها که فرداها خواهند آمد .  تاریخ ، از ما عصیان و تغییر نمی خواهد . تکرار می خواهد .

اشکال تکرار بودن چیست ؟! شیوه ی زندگی ای که در طول تاریخ و تا به حال ، به بشر تحمیل شده و بشر نیز آن را به دلیل سهولتش و آرامش ظاهری اش برگزیده اگر بنا بود ما را به جایی برساند تا به حال رسانده بود . این همه گرگیجه و سرگشتگی و سرخوردگی که میان آدمها موج می زند گمانم دلیلی باشد بر این ادعا که راه را اشتباه رفته ایم .

باید قبول کرد ! زیاد فرقی نمی کند چقدر تلاش کنیم . آخرش پرت خواهیم شد توی همین زندگی معمولی . آخرش خواهیم شد یک تکرار . تکرار همه ی آنهایی که آمدند و ماندند و رفتند . بدون اینکه بودنشان یا نبودنشان تفاوتی ایجاد کند . خیلی بدبینانه است . می دانم . اما فکر می کنم حقیقتن اینطور است . آنانی هم که در طول تاریخ عصیان کرده اند و سرزنش و محکومیت را به جان خریده اند اندک تر از آنند که بتوان به کثرتشان دل خوش کرد .

و افسوس اینجاست که در دوران ما حتی عصیانگران هم تکراری اند ! آنها که ظاهرن نمی خواهند تن دهند و آنی باشند که دیگران می خواهند نیز نادانسته الگویی ذهنی و طبعن تاریخی برمی گزینند ، مسیر او را پیش می گیرند و ادعا هم می کنند که دارند راه خودشان را می روند . عصیانگران عصر ما حداکثر به ورطه ی تفاوت ظاهری ممکن است بیافتند نه عصیان . تازه اگر خیلی زور بزنند !

عصیانگر حقیقی کسی است که به راستی راه خود را می رود و باورها و افکار خود ِ اوست که راه ِ او را تعیین می کند . کسی است که بر هر امر ِِ از پیش تعیین شده می شورد . کسی است که ابتدا می آموزد ، بعد آموخته هایش را نزد خود حلاجی می کند و بعد ذهن خود را از هر آنچه به او تعلیم داده اند پالایش می کند . او هر آنچه که می داند و به آن ایمان دارد را از نو شناخته است و خودش شناخته است . اشکال کار اینجاست که تقریبن همه ی آدمها در همان مرحله ی اول که آموختن باشد در جا می زنند . آنچه می آموزیم میراث گذشتگان است و همین میراث خواری است که تاریخ را تکرار می کند و تکرار و باز هم تکرار .

سخت است . خیلی خیلی سخت است که زندگی یک انسان سراسر عصیان باشد و بیش از آنچه فکر می کنیم باید برای این موضوع هزینه داد و رنج کشید و ملامت شنید . راه نجات ، اما ، همین است .